آداب و رسوم مردم گیلان در ماه محرم(۱)
- شناسه خبر: 7366
- تاریخ و زمان ارسال: 18 تیر 1403 ساعت 20:53
- نویسنده: v.kharat
رشت_سرتوک_در بیست و نهمین شماره گشت‌وگذار در زبان و گویش گیلکی به معرفی اداب و رسوم مردم گیلان در ماه محرم می پردازیم.
به گزارش سرتوک،آداب و رسوم مردم گیلان در ماه محرم قدمتی دیرینه دارد. مردم گیلان از سال‌های دور با آیین‌ها و رسوم مختلف به استقبال مراسم ماه محرم می‌روند. در بسیاری از شهرهای گیلان هنوز آیین‌های قدیمی محرم حفظ شده‌اند و با شور فراوانی برگزار می‌شوند. آیین‌های سنتی ماه محرم در گیلان به شکل متفاوتی نسبت به شهرهای دیگر اجرا می‌شود.
ماه محرم در استان گیلان همانند همانند سراسر کشور وسایر مناطق شیعه نشین ماه عزاداری و سیاه‌پوشی است. در این ماه مردم گیلان لباس‌های سیاه و تیره به تن می‌کنند و با مراسم و آیین‌های مختلف نوحه‌خوانی و علم‌گردانی برای امام حسین سوگواری می‌کنند. کلیه امام زاده‌ها، مساجد و اماکن مقدس نقاط تمرکز عزاداری در گیلان هستند.
مرثیه‌خوانی در این مکان‌ها معمولاً طبق برنامه‌ای مشخص به زبان فارسی و گیلکی اجرا می‌شود. مراسم سینه‌زنی، راه‌اندازی دسته و زنجیرزنی نیز از آیین‌های مشترکی هستند که در گیلان نیز همانند دیگر شهرها در ماه محرم اجرا می‌شود.
علم بندی
یکی از جالب‌ترین آیین و سنت‌های عزاداری در استان گیلان آیین «علم بندی» است. درست از یک روز مانده به شروع ماه محرم تا روز ۷ محرم در بسیاری از شهرها و روستاهای گیلان آیین علم بندی برگزار می‌شود.
مراسم علم بندی به این شکل است که هر کس نذری دارد، یک پارچه سبز به علم می‌بندند و شمعی روی آن روشن می‌کند تا در طول ماه محرم به حاجت خود برسد.
در طول این مراسم معمولاً از مردم با نذری‌های مختلف پذیرایی می‌شود و در مساجد و حسینیه‌ها دسته‌های سینه‌زنی، نوحه‌خوانی و عزاداری اجرا می‌شود. مراسم علم بندی معمولاً در شهر ماسوله و آستانه اشرفیه به طور جدی‌تری برگزار می‌شود و مردم زیادی از دیگر شهرها برای تماشای این مراسم و همچنین اجرای آن راهی ماسوله و آستانه می‌شوند.
مردم ماسوله به مراسم علم بندی، «طوق بندی» می‌گویند.
لال پله
«لال پله» یا «لال پلو» یکی دیگر از جالب‌ترین آداب و رسوم مردم گیلان در محرم است. در این مراسم زنان گیلانی که بیماری در خانه دارند و یا نیازمند هستند، در روزهای محرم چادری سیاه همراه با نقاب به سر می‌کنند و از خانه‌هایی که غذای نذری محرم در آن روز شیرین پلو دارند، طلب بخشش می‌کنند.
در این مراسم زن‌ها با کفگیر به در می‌کوبند و زمانی که در باز شد، صاحب‌خانه بدون هیچ حرفی قابلمه آن زن را می‌گیرد و برای او مقداری شیرین پلو می‌آورد. زن این کار را در ۴۰ یا ۷۲ خانه تکرار می‌کند و سپس غذا را به خانه می‌برد و برای برآورده شدن آرزویش به همراه اعضای خانواده می‌خورد.
از آنجایی که در طول این مراسم هیچ‌کس حرفی نمی‌زند، به همین دلیل به آن «لال پله» یا همان «لال پلو» گفته می‌شود.
کرنا نوازی
یکی دیگر از آداب و رسوم مردم شمال در ماه محرم که بیشتر در شهرهای آستانه اشرفیه، رحیم آباد، واجارگاه و کلاچای اجرا می‌شود، «کرنا نوازی» است. در این مراسم کرنا نوازان در قالب گروه‌های ۱۰ نفره به همراه یک سرگروه شروع به نواختن کرنا می می‌کنند. در این مراسم ابتدا سرگروه کرنا می‌زند و سپس بقیه افراد با هم به او پاسخ می‌دهند.
کرنا یک نوع آلت موسیقی بادی و بلند است که صدای بم و رسایی دارد. از آنجایی که این ساز سوراخ ندارد، با انگشتان نواخته نمی‌شود و فرد نوازنده تنها باید در آن بدمد. جنس بدنه کرنا از نی است و طول آن بین ۲ تا ۴ متر و گاهی بیشتر است. سر کرنا حالتی عصایی شکل دارد و جنس بدنه آن در بخشی که صدا خارج می‌شود از جنس «کدو» است.
طشت گذاری
«طشت گذاری» یکی از خاص‌ترین آیین‌های سنتی ماه محرم در گیلان است که در منطقه غرب گیلان و نزدیک به استان اردبیل اجرا می‌شود. در این مراسم طشت‌هایی پر از آب به وسیله ۲ تن از ریش سفیدان محل به سمت مسجد برده می‌شوند. سپس عزاداران به نیت برآورده شدن حاجات خود از آب این تشت می‌نوشند.
* در شماره های بعد به معرفی سایر آداب و رسوم مردم گیلان خواهیم پرداخت .
