ماهیت و ابعاد پدافند غیرعامل و توسعه آن در ایران

🖊 سردار”عزیزاله ملکی” فرمانده انتظامی استان گیلان

جنگ در تاریخ حیات بشر به قدری اثرگذار بوده که به عنوان یک پدیده اجتماعی پذیرفته شده است. بر همین مبنا، انسان‌ها، عامل دفاع را در سطوح مختلف مورد استفاده قرار داده‌اند و واژه «پدافند» به عنوان یک اصطلاح برای دفاع در ادبیات امروز اختصاص یافته که در دو بخش پدافند عامل و پدافند غیرعامل تعریف می شود.

امروزه خوی تجاوزگر، زیاده‌خواه و سیری‌ناپذیر استکبار جهانی، پدافند غیرعامل را به یک امر حیاتی برای کشورها مبدل ساخته و چنانچه کشوری نتواند با طرح‌ریزی و اجرای صحیح پدافند غیرعامل، سلطه‌طلبی بیگانگان را خنثی کند؛ حیات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و به‌طور کلی، آینده خود را به خطر انداخته است.
پدافند غیرعامل یا «Passive Defense» به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌شود که مستلزم به‌کارگیری جنگ‌افزار نبوده و با اجرای آن می‌توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تأسیسات نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نمود و یا میزان این خسارات را به حداقل رساند.
در واقع؛ پدافند غیرعامل با اقداماتی نظیر: پوشش، پراکندگی، فریب، مکان‌یابی، اعلام خبر، استحکامات، استتار و اختفاء سعی در کاهش آسیب‌پذیری در هنگام بحران، بدون استفاده از فعالیت‌های نظامی و صرفا با بهره‌مندی از اقدامات غیر نظامی، فنی و مهندسی دارد.
رعایت اصول پدافند غیرعامل که شامل: انتخاب عرصه ایمن در جغرافیای کشور، پراکندگی عملکرد متناسب با تهدیدات، مقاوم‌سازی استحکامات، کور کردن سیستم اطلاعاتی دشمن و… می‌شود به صورت بنیادی و زیربنایی، کشور را به سمت اهداف مهمی در زمینه دفاع سوق می‌دهد.
برخلاف پدافند عامل که عهده‌دار آن، نیروهای مسلح هستند و با ابزار نظامی نظیر سامانه‌های ضدهوایی، مسؤولیت دفاع از کشور را به دوش می‌کشند؛ در پدافند غیرعامل تمام نهادها، نیروها، سازمان‌ها، صنایع و حتی عموم مردم نیز می‌توانند در حوزه‌های عمرانی، انرژی، حمل و نقل و ارتباطات، غذا و دارو، رسانه، اقتصادی، دفاعی، مخابرات و دیپلماسی نقش مؤثری ایفا کنند.
به عنوان مثال رخنه در اتحاد مردم و حاکمیت، القای حس ناامیدی با هدف از بین رفتن عرق ملی و ناچیز شمردن دست‌آوردهای کشور، یکی از آفندهای غیرعامل است که دشمن به‌کار می‌گیرد و امروزه نیز عمده تمرکز خود را بر این نوع تهاجم متمرکز ساخته است.
در مقابل چنین آفندی که بخش گسترده‌ای از جامعه را درگیر خود کرده است، نیازمند پدافندی قوی و سازمان‌یافته در حوزه رسانه‌ای و عملیات روانی هستیم تا بتوانیم شبیخون‌های فرهنگی دشمن را خنثی سازیم.
امروزه در سطح کشور، شاهد تلاش فعالان فرهنگی و اجتماعی هستیم که در عرصه حقیقی و همچنین در فضای مجازی، توسعه پدافند رسانه‌ای را دنبال می‌کنند چرا که برخی باورهای اشتباه، نظیر داشتن تصور اغراق‌آمیز از قدرت دشمن و تفکر نظامی نسبت به موضوع دفاع و پدافند غیرعامل در میان عده‌ای از هموطنان رواج دارد که می‌تواند مانع رشد و موفقیت پدافند غیرعامل به‌ویژه در بخش فرهنگی شود.
باید توجه داشته باشیم؛ علی‌رغم اینکه جنگ‌ها پیشرفته‌تر و پیچیده‌تر از گذشته شده است دشمن نیز مطلقا بی‌نقص و بدون ضعف نیست بلکه آسیب‌های فراوانی دارد که با تمرکز به قدرت خود می‌توانیم شکست‌های سنگینی به آن‌ها وارد کنیم و در عین حال با استفاده از راهبردهای پدافند غیرعامل از ایجاد خسارت در کشور تا حد زیادی پیشگیری نماییم.
مواردی همچون: بومی‌سازی علوم پدافند غیرعامل، بهره‌مندی از نظرات مشاوران متخصص در این حوزه، آگاه‌سازی آحاد مردم نسبت به فواید و ضرورت این نوع از پدافند و شروع آشنایی با پدافند غیرعامل از دوران دبستان برای نسل‌های آینده از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند در ارتقاء و گسترش پدافند غیرعامل در کشور کمک‌کننده باشند.
انتظار می‌رود با توجه به فرمایش مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) که فرمودند: «پدافند غیرعامل یک اصل برای همیشه است و نباید با هیچ بهانه‌ و توجیهی متوقف شود»، اقداماتی که در دست اجرا هستند و برنامه‌ریزی‌های هدفمند کارشناسان، شاهد موفقیت‌های چشم‌گیری در عرصه پدافند غیرعامل باشیم.

«پدافند غیر عامل یک اصل خواهد بود برای همیشه ،نه یک مقطع خاص ؛ مستمر وهمیشگی است.»
مقام معظم رهبری (مدظله العالی)