پیت بازی از بازی‌های متداول قدیم بین کودکان و نوجوانان

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی سرتوک؛درپی انتشار مطلب گیلکی از  استاد اکبرزاده باغبان که مورد  استقبال مخاطبین قرار گرفت بر آن شدیم که با نظارت استاد اکبرزاده باغبان و سایر اساتید وهمراهی دوستداران زبان وگویش گیلکی از این پس دوشنبه ها در ستون « آشنایی باگیلکی» با معرفی هر آنچه که به پویایی وترویج زبان مادری و واژگان گیلکی کمک می کند  قدمی هرچند کوچک در احیاء این زبان مادری برداریم .(۳)

گویش و لهجه گیلکی  گویش گیلکی یکی از گویش های مرسوم در خطه شمالی ایران است.زبان گیلکی از گروه زبانهای ایرانی شاخه شمال غربی و در مجموع زبانهای کاسپین است، که در قسمت گیلان و دیلمستان رایج است و زبان مادری مردم استان گیلان و جوامع کوچکتری در استانهای مجاور، از جمله استانهای مازندران و زنجان، و نیز در استان تهران است.  زبان گیلکی شاخه‌ای از زبانی است به نام پهلوی اشکانی و مردم سرزمین‌های گیلان، طبرستان (مازندران) قدیم، گرگان، قزوین، ری، دامغان، سمنان، همدان، آذربایجان، لرستان، کردستان و … با آن یا لهجه‌ای از آن صحبت می کردند. از دیدگاه تاریخی  به زبان پارثی (پهلوی اشکانی) وابستگی دارد.  زبان گیلکی، مشتمل بر سه لهجه بیه‌پسی (گیلان غربی)، بیه‌پیشی (گیلان شرقی؛ بیه پیش)، و گالشی است. مردم شمال غربی گیلان، به زبانی از خانواده گویش های کناره دریای مازندران که زبان تالشی است صحبت می‌کنند.در زبان گیلکی ویژگی‌های زبان‌های باستان ایران دیده می‌شود، برای نمونه صرف فعل در زبان گیلکی با صرف فعل در زبان پهلوی و زبان پارتی شباهت دارد و نیز همگونی‌های وجه اخباری و ماضی نقلی در گیلکی و پهلوی کاملاً قابل بررسی است. برای زبان گیلکی شامل چند لهجه است که عبارتند از: رشتی، رودباری، صومعه‌سرایی، لاهیجانی، لنگرودی، رودسری، بندرانزلی، خمامی (در خمام و خشکبیجار)، لشت نشائی و فومنی .

تنفسی در زبان گیلکی 

اکنون سومین شماره انتشار مطالب گیلکی  پیش روی شما قرار دارد از چند هفته گذشته تاکنون مطالب متعددی از منابع مختلف به تحریریه سرتوک رسید که به ترتیب از نظرگرامیتان می گذرد.

این بار یکی از بازی‌های متداول قدیم بین کودکان و نوجوانان را واکاوی و بررسی می‌کنیم ( ۳)

پیت بازی p.bazi ( امر )  گونه ای بازی متداول در بین کودکان و نوجوانان ( الک دولک ) است.  این بازی در تمام ایران و به نامهای مختلف مورد علاقه نوجوانان است . پیت بازی از دیرگاه بازمانده و تقریباً گذشت زمان نتوانسته است مقررات آن را چندان تغییر دهد.

نحوه بازی در گیلان : بازی همیشه دو طرف دارد و هر طرف بازی را یک تا چند نفر تشکیل می دهند . وسایل بازی عبارت است از دو قطعه سنگ کلوخ به قطر ۶ الی ۱۲ سانتی متر، قطعه چوبی به درازای ۱۵ تا ۲۵ سانتیمتر به نام پیت و قطعه چوب دیگری به بلندای ۵۰ تا ۷۵ سانتی متر به نام پیتمار.  بازیکنان بعد از یارگیری برای مقدّم شدن بر بازی، تر و خشک و یا شیر و خط میکنند، سپس دسته ای که طبق قرارداد مقدم بر بازی شناخته شد، این دو قطعه سنگ را با فاصله ای که بتوان پیت را روی آنها نگاه داشت قرار میدهند.

آنگاه بازی کنی نوک پیتمار را در وسط پیت به طرف زمین قرار داده با فشار هر چه تمام تر پیت را به سوی دسته دیگر پرتاب میکند، اگر بازیکنان طرف مقابل توانستند آن را در هوا بگیرند بازیگران مقدم میسوزند و باید جایگاه خود را تعویض نمایند و در غیر این صورت باید پیت را از جایی که بر زمین افتاده را به سوی پیتمار که با گشاد کردن سنگهای پایه جانشین پیت میشود هدف گیری کنند و اگر سوی پیتمار را که با گشاد کردن سنگهای پایه جانشین پیت میشود هدف گیری کنند و اگر اصابت به هدف دست داد پرتاب کننده برنده شناخته شده، جانشین بازیگران مقدم میشود و در غیر این صورت از محل سنگ پایه تا جای سقوط پیت با پیتمار اندازه گیری میشود و پیت انداز آن را از زمین به طرف هوا می افکند و با ضربات پیتمار سعی میکند از سقوط پیت به زمین جلوگیری نماید.

تمام این ضربات شمارش و به مجموع اندازه گیری اولیه افزوده میگردد. چون امتیازات به دست آمده به حد نصاب رسید چهره بازی دگرگون میشود، بازیگر برنده با ضربه ای بسیار محکم پیت را به دورترین نقطه ممکن می پراند. در اینجا نیز دسته دوم اگر توانستند دفاع خوب ارائه داده و پیت را در حال معلق بودن در هوا بگیرند بازی به نفع آنها خاتمه می یابد، ولی اگر پیروزی حاصل نیامد باید پیتمار را به سوی سنگ پایه پرتاب نمایند.

دارنده پیتمار نیز آماده ایستاده و دقیقاً با تمام نیرو دگر باره آن را به دورترین نقطه باز می گرداند مسافت بین سنگ پایه و فرودگاه پیت میدان سواری برندگان تلقی شده و بازماندگان موظفند یک دور رفت و برگشت در این میدان برندگان را به دوش گرفته و کول دهند.  تعداد بازیگران باید همیشه جفت باشد ولی اگر یک نفر باقی بماند میتوان از او به عنوان پلاپچ هر دو سر (هم) دعوت به بازی کرد.

پیتمار pit .mâr.  (امر) چوب اصلی پیت بازی.

منابع و مآخذ:  کتاب گیله گپ زنده یاد فریدون نوزاد واژه نامه اصطلاحات گیلکی مرحوم مرعشی  و …